گالری تصاویر نقش رستم

در زير آرامگاه اردشير يكم هخامنشي دو نقش برجسته از دوره ساساني ديده مي‌شود كه هر دو «نبرد سواره» را مي‌نمايد. نقش بالائي منسوب به اذر نرسه است (شماره 15) و نقش زيرين به هرمز دوم. اين پادشاه اخير پسر نرسي و نوه شاپور يكم بود و از 302 تا 308 ميلادي فرمانروائي كرد. نام وي در تاريخ ايران به نيكوكاري معروف گشته است.

تا زمان ساساني، بناي " بن خانه ( كعبه زرتشت)" هنوز آبادان و تقريباً دست نخورده باقي مانده بود، و قسمت پايين جبهه بيروني ديوارهايش هموار نيك تراشيده و جاي دار بود و تقريباً براي نقر كتيبه اي مناسب مي نمود. شاپور يكم كه زندگي درخشان و پيروزيها ي پر آوازه داشت، بر آن شد كه مثل پدران با ستانيش، سرگذشت كارهايش را بر اين بناي كهن جاودانه كند. شايد وي متوجه شده بود كه بر آرامگاه داريوش نبشته سه زباني اند، و شايد هم نوشتن متون سه زباني باب بود. بهرحال وي بفرمود تا سه جبهه ديوار برج نقش رستم، متني را در سه زبان بدين صورت كندند.

در دوره ی ساسانی محوطه ی نقش رستم از نظر دینی و ملی اهمیت بسیار داشته است و از این روی باید پذیرفت که دیواری نگهبانش بوده و پاسدارانی از آن نگهداری می کرده اند. در حقیقت با اینکه حفاری علمی در این محوطه کم انجام شده، نقشه های هوایی که اشمیت منتشر کرده است، طرح برج و باروئی را خیلی خوب می نماید.

محوطه ی مقدس بشکل مستطیلی ناقص بوده، و درازایش 200 و پهنایش 70 متر می شده است.

در 330 ق.م. اسکندر مقدونی و یارانش پارسه را گرفتند. کاخها را سوختند و به زندگی «تخت جمشید» پایان دادند. اندکی پس از آن بود که دزدان در دیوار حفاظتی «بن خانه (کعبه ی زرتشت)» نقبی زدند تا گنج درون آن را بربایند. و لابد در همان زمان ها قبور شاهانه هم دستخوش دزدی و بی احترامی شده است. بعد از این دیگر اثری تاریخی در نقش رستم نمی شناسیم تا برسیم بدوره ی ساسانی، که 550 سال پس از اسکندر بود. از این مدت دراز، تنها یک اثر کوچک بر سینه ی کوه نقش رستم حک کرده اند، و آن کتیبه ایست بیست و پنج سطری که به خط آرامی در پائین متن عیلامی سنگنبشته ی داریوش بنشان ب (= DNB) نقر شده است.

اشمیت در پای کوه و ده پانزده متری شمال شرقی نقش عیلامی (= نقش بهرام و درباریان) به گودی در سنگ تراشیده ای برخورد که شکل یک پنج ضلعی نامنظم دارد و آنرا ظاهراً برای جمع شدن آب کنده اند. ضلع بزرگ این گودی 20/7 متر و دیگر ضلعها 50/5 متر درازای دارند، و تراش آنها با دقت و ظرافت تمام انجام پذیرفته، و به همین جهت شباهت به تراش چاهی دارد که دل «کوه شاهی» تخت جمشید نزدیک آرامگاه اردشیر سوم به عمق 26 متر کنده اند

پيش از آمدن آريائيان به پارس، اين ناحيه زير نفوذ بوميان خوزستان بوده و از اينان آثاري در گوشه و كنار فارس و بويژه جلگه مرودشت (مثلاً) در تپه سبز در داخل شهر مرودشت، در تپه ماليان يا انشان قديم در كناره غربي جلگه مرودشت)بدست آمده است كه مي رساند مردمي با فرهنگ و در فنون و زندگي شهري پيشرفته بوده‌اند. يكي از آثار آنان نقش برجسته‌اي بوده كه بر سينه كوه نقش رستم تراشيده بوده اند و بعدها بهرام دوم ساساني آنرا حك كرده و نقش خود و درباريانش را جايگزين ساخته است.

گماردن آناهيتا نرسي را به شهرياري

نرسي فرزند شاپور يكم بود كه اول « شاه » مشرق ايران شد و پس از چندي در زمان برادر و برادرزاده‌اش (بهرام اول و بهرام دوم) فرمانرواي ارمنستان گشت، و در آنجا گروهي از بزرگان ايران بدور وي جمع شدند، و وي را به گرفتن تاج و تخت ترغيب كردند. خود نرسي در كتيبه‌اي كه بر برج پايكوبي در عراق كنده است، ادعا دارد كه « شاپور وصيت كرد كه او { يعني نرسي} شهريار ايرانشهر باشد».

بهرام دوم در نبردگاه

درست در زیر ارامگاه داریوش، دو سنگتراشی بزرگ از دوره ساسانی داریم که هر دو نبرد شهریارانی اسب سوار را نشان می دهد که دشمنان خود را نگون سار کرده اند. نقش پایین احتمالاً و نقش بالایی به قطعیت به بهرام دوم منسوب شده است.

نقش بالایی 7 متر درازا و سه متر ارتفاع دارد و در آن نبرد پیروزمندانه بهرام دوم با دشمنی که هویتش معلوم نیست، به ترتیب زیر نموده شده است. شاهنشاه را از دو بال عقابی که از تاجش گشوده شده، می توان شناخت، گوی و دیهیم نواردار وی نیز به خوبی مشخص است و از شانه هایش گوی های شاهانه بر آمده .

یک- پيروزي شاپور بر امپراتوران روم

شاپور يكم در حدود 200 ميلادي زاده شد، و در مكتب پدر خود اردشير، آيين رزم و بزم و كشورداري و سالاري آموخت. در نبرد هرمزدگان در 28 آوريل 224 ميلادي، داذبنداد سپهبد اشكاني را از اسپ بخاك انداخت و پس از آن سپهسالار پدر شد و در جنگها او را ياري كرد. سپس در اواخر دوره اردشير قائم مقام وي گشت و مدتي هم تاج گنبدي شكل پدر را بر سر داشت و با همين تاج در سه جا منقوش است: روي نقش سلماس در آذربايجان، روي "نقش رستم" در داربگرد فارس و روي يك گل سينه گوهر كه اكنون در گنجينه نشانهاي كتابخانه ملي فرانسه مي باشد.