منقوش بر جرزي در گوشه شمال شرقي «هديش» كه وارونه فرو افتاده بود پيدا كرد كه در آن به جاي خشايارشا، «داريوش شاه » نوشته شده است، يعني ثابت شد كه اين كاخ هم، به دست داريوش آغاز شده بود و به دست پسرش خشيارشا به انجام رسيده است. با اين كشف بسياري از نتايج غربيان به ويژه مايكل رف در مورد ساختمان اين بنا و حتي نقشه تخت جمشيد مردود شناخته شد.
به هر حال، كاخ هديش منسوب به خشايارشا بر سينه سنگ و در جنوب صفه ساخته شده و كف آن را از سطح دشت نزديك به 18 متري بلندي داشته است. محور طولي كاخ، غربي – شرقي بوده و مساحت آن تقريباً 2550 متر مربع (40*55) متر است. يك پلكان دو طرفه در سمت غرب و يكي ديگر در سمت شمال شرقي، آن را به ترتيب به حياط كاخ داريوش (تچر) و حياط «كاخ د» مي پيوندد.
در سرتاسر جنوب كاخ، بالا خانه يا ايواني با لبه كنگره دار وجود دارد كه كه از دو جانب شرق و غرب توسط پلكان‌هاي باريكي به درون «قسمت غربي حرمسرا» راه داشته است. پلكان غربي هنوز موجود است اما پلكان شرقي كه آجري بوده، از ميان رفته بود و من در سال 1357 ش. آن را به حالت اوليه اش بازسازي كردم. قسمت اعظم كاخ را يك تالار مركزي مربع شكل () 36.5*36.5 متر شامل شش ررديف ستون 6 تايي تشكيل مي داده است.
در شمال اين تالار ايواني 12 ستوني (دو رديف 6 تايي) وجود داشته كه توسط دو درگاه بزرگ به تالار راه مي يافته و يك در ديگر، تالار را به بالا خانه باريك جنوبي مي پيوسته است. در دو جانب شرقي و غربي تالار، دو دستگاه ساختمان، مركب از اتاق نگهبانان،اتاق چهار ستوني، كفش كن و برج محافظ وجود داشته و پلكان شمال شرقي، را به كفش كن شرقي هدايت مي كرده است. دو در بزرگ نيز تالار را به اتاق‌هي جنبي مي پيوسته و يك رشته آب در روزير زميني، آب بام را به آب بزرگ زير كاخ هديت مي كرده است.
بر درگاه‌هاي بزرگ، نقش خشايارشا – با تاج صاف بي كنگره – ديده مي شود كه در زير چتر شاهي و پيشاپيش چتر دار، حوله دار و يا مگس پران به درون مي رود يا برون مي آيد. بر لباس وي و بالاي سرش كتيبه‌هايي به زبان‌هاي فارسي باستان، عيلامي و بابلي او را معرفي مي كنند – به همانگونه كه در مورد پدرش در كاخ تچر ديديم. به علاوه بر جرزهاي ايوان شمالي،كتيبه مفصلي به سه زبان و سه خط منقور است كه متن آن همان موضوع كتيبه‌هاي منقور بر جرزهاي ايوان جنوبي كاخ داريوش را مي رساند انها در بخش آخر مي گويد كه خشيارشا با تأئيد اهورامزادا اين «هديش» را ساخته است. چنانچه گفتيم فقط يك كتيبه بر جرز شمال شرقي تالار – به جاي خشيارشا، داريوش را نام مي برد.
دو نكته مهم در مورد اين كاخ بايد ذكر شود:
يكي اين كه جبهه دروني پنجره‌هاي اين كاخ را حجاري كرده اند و بر آنها اشخاصي را نمود اند كه بز كوهي و حيواناتي مثل آن و يا ظروفي را مي آورند كه اين گونه نقوش تازگي و تنوعي دارد.
دوم اينكه سنگ‌هاي اين كاخ زياد استوار نبوده و آتش سوزي شديد اسكندري، شيرازه جرزها و در و پنجره‌ها را از هم گسيخته و خيلي به آن گزند رسانيده به طوريكه محافظت همين مقدار سنگ پوسيده اي كه مانند نيز بسيار دشوار است.
«كاخ خشيارشا» يك بناي خصوصي بوده است و از راه پلكان‌هاي آن مي توانسته اند به اتاق‌هاي پاييني كه هفت متر پائين تر از سطح كاخ بوده بروند و يا از طريق مدخل اصلي – در جنوب صفه به كاخ هاي روي دشت راه يابند. از درون ايوان جنوبي كاخ، منظره دل نوازي از مرودشت پيداست و اين امر احتمالا در تعيين موقعيت اين كاخ اختصاصي بي تأثير نبوده است.
