هروز عمرانی در بازدید از کاوش‌های در حال انجام سد بستان خانی از سازه‌های آبی مربوط به دوران هخامنشیان، با تاکید بر لزوم پیوست این سازه‌ها به پرونده ثبت جهانی پاسارگاد اظهار داشت: در سال جاری و این فصل از کاوش در سد بستان خانی، مطالعه این سازه آبی به لحاظ تعلق این سازه به دوره هخامنشیان، بسیار حائز اهمیت است.
وی ادامه داد: اهمیت موضوع به این دلیل است که روشن می‌کند، شهرنشینی در ایران باستان و در دوران هخامنشی یک مسئله جامع بوده و برای تمام زوایای آن از لحاظ تأمین انرژی و نیازمندی‌های لازم نظیر آب و موارد مختلف، فکر شده و بر این اساس، آمایش سرزمینی و استقرارها شکل گرفته است.
عمرانی با تاکید بر اهمیت این سد مهم بیان کرد: صنعت سدسازی از قدیمی‌ترین شواهد دنیای باستان است که با ساز و کار بسیار پیچیده‌ای ساخته شده است.
معاون وزیر میراث‌فرهنگی با اشاره به الگو قرار دادن سدهای باستانی در دنیای امروز گفت: سدها و تأسیسات آبی ساخته شده هر چند در مقیاس کوچک اما به صورت هوشمندانه بوده است که حتی در سدسازی امروز می‌تواند الگو قرار گیرد.
وی افزود: امیدوارم این مطالعات و بررسی‌ها، زمینه‌ای را فراهم کند که ما در دنیا دستاوردهایی برای ارائه داشته باشیم؛ همچنان که در دنیای گذشته در حوزه‌های مختلف تاریخ مهندسی، پیشگامان قنات سازی در دنیا بوده‌ایم و این توان را داشته‌ایم که بخشی از مدیریت منابع آب را از طریق سدها انجام دهیم.
عمرانی ابراز امیدواری کرد: مطالعات در حال انجام بتواند آغازگر تهیه پرونده ثبت جهانی این سازه‌های مهم و در قالب پرونده پیوست ثبت جهانی محوطه پاسارگاد قرار گیرد.
رئیس پژوهشکده باستان شناسی نیز در این بازدید موضوع سازه‌های آبی را بسیار ضروری و مهم دانست و گفت: با پیگیری‌های انجام شده امید است بتوانیم با کمک وزارت نیرو و دستگاه‌های مرتبط با حوزه آب، موضوع را در مقیاس بزرگ‌تری دنبال کنیم که در این راستا تمام ظرفیت‌های لازم در این منطقه وجود دارد.
روح الله شیرازی با اشاره به اهمیتی که سازه‌های آبی نه تنها در این منطقه بلکه در گستره جغرافیایی ایران باستان وجود دارد، بیان کرد: این یک مجموعه از تمامی سدهایی است که در کل منطقه وجود دارد و باید آن را به صورت یک چشم‌انداز ببینیم که در جغرافیای وسیع ایران مانند حوزه دشت مرغاب و دشت پاسارگاد به عنوان اولین پایتخت هخامنشی قطعاً می‌تواند برای ما دستاوردهایی را به همراه داشته باشد.
وی ادامه داد: به طور قطع این تکنولوژی و دانش، پیش از این وجود داشته است که جدا از ابداعات آن دوران خاص، مبتنی بر تفکر پیشینیان بوده و بر این اساس ایجاد شده است.
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: به طور یقین در سرزمین‌های دیگری که تحت قلمرو امپراتوری هخامنشیان بوده است باید تأسیسات دیگر آبی وجود داشته باشد؛ مثلاً در جلگه مرودشت، منطقه خوزستان یا سرزمین‌های دور دست که زاویه دید پژوهشی در این موضوع ایجاد خواهد کرد.
شیرازی با بیان اهداف این فصل کاوش و پژوهش عنوان کرد: یکی از دلایلی که این پروژه شروع شد این بود که با توجه به بازدید تابستان امسال از این سازه آبی همچنین اهمیت مشکلاتی که در رابطه با آب و خشکسالی در چند ساله اخیر در کشور به وجود آمد، اهمیت شناخت ما را به نسبت به میراث فرهنگی مربوط به آب را بیش از پیش ضروری کرد تا بتوانیم بر مشکلات ناشی از آب‌ها که در چند هزار سال پیش هم وجود داشته، فائق آییم.
وی گفت: امروزه ما این امکان را داریم که بر اساس تجربیات و دانش مهندسی پیشینیان راهکارهایی را پیدا کنیم که از دلایل اصلی پژوهش و کاوش این سازه آبی محسوب می‌شود.
مدیر پایگاه میراث جهانی پاسارگاد در رابطه با این کاوش باستان شناسی از بقایای ساختار معماری سد بستان خانی، بیان کرد: به دلیل ضرورت ساماندهی سد بستان‌خانی در منطقه دیدگان شهرستان خرمبید، برنامه‌ای چند مرحله‌ای در پایگاه میراث جهانی پاسارگاد تهیه و تدوین شد که گام نخست آن برقراری ایستگاه دائم نگهبانی و کاوش باستان‌شناسی بقایای ساختار معماری این سد است.
افشین ابراهیمی با یادآوری اینکه سد بستان خانی یکی از با ارزش‌ترین آثار شناسایی شده از دوران هخامنشی است که در منطقه دیدگان شهرستان خرم بید در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی پاسارگاد قرار دارد، گفت: این سد به همراه چندین سد دیگر، آبراه‌ها و شبکه‌های توزیع آب، مجموعه‌ای را شکل داده که با کارکرد مدیریت منابع آب دوران هخامنشی، از عوامل زیرساختی برجسته و تأثیرگذار در شکل‌گیری و توسعه پایتخت هخامنشی پاسارگاد بوده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید نیز در این بازدید با اشاره به ضرورت برنامه ریزی های پژوهشی نسبت به سازه‌های آبی در سراسر ایران به ویژه دوران هخامنشیان عنوان کرد: در دوره هخامنشی علاوه بر شگفتی‌هایی در هنر و معماری، شاهد مهندسی حیرت انگیز در زمینه طراحی، ایجاد و بهره برداری از شبکه پیچیده‌ای از سازه‌های آبی در منطقه هستیم؛ به ویژه در دشت‌های پر آبی همچون دشت مرغاب و دشت مرودشت که توسط رودهای پر آبی همچون سیوند و کر مشروب می‌شده است که ایجاد این سازه‌های مهم مرتبط با آب اعم از سد، بند، پل بند و انواع کانال‌ها از اهمیت زیادی برخوردار بوده‌اند.
حمید فدایی افزود: به ویژه تعدد و تنوع چنین سازه‌هایی خود نشان از اهمیت جغرافیایی منطقه به عنوان بستر پایتخت‌های بزرگ هخامنشی یعنی پارسه و پاسارگاد دارد و چنین پیشینه‌ای غنی از وجود سازه‌های آبی در منطقه امروزه خود ظرفیت‌های زیادی را در امر پژوهش ایجاد می‌کند که لازم است درباره آن برنامه ریزی شود.
وی در رابطه با بهره برداری از دستاوردهای پژوهشی این کاوش‌ها بیان کرد: وقتی جزئیات سیستم‌های آبی دوران هخامنشی در منطقه که در مقیاس کلان با ایجاد تغییراتی در توپوگرافی دشت همراه شده است، مورد کاوش و مطالعه قرار می‌گیرد، ما نیز نسبت به ارزش‌های مهندسی پیشین آگاه می‌شویم و امروزه ضرورت دارد در حوزه‌های مختلف مهندسی مانند سدسازی، به چنین دستاوردهایی به عنوان پیشینه مهندسی رجوع کرد. این رجوع تاریخی می‌تواند مقوله‌های مختلفی از مهندسی، هنر، معماری، علوم اجتماعی، اخلاق و … را شامل شود.
فدایی ادامه داد: در واقع تمدن ایرانی در همه این موارد حرفی برای گفتن دارد و پژوهش در آن و متعاقباً رجوع به چنین پیشینه تاریخی امروزه می‌تواند غرور آفرین و همچنین هویت ساز باشد.
سرپرست کاوش سد هخامنشی بستان خانی دیدگان در رابطه با فصل نخست کاوش این پروژه، گفت: سد هخامنشی بستان خانی در منطقه دیدگان شهرستان خرمبید قرار گرفته است که از ۲۵ شهریورماه آغاز و تا ۲۷ آبانماه به پایان خواهد رسید.
حمید رضا کرمی بیان کرد: در این کاوش بخش‌های گوناگون سد مورد کاوش و پژوهش قرار گرفته و نتایج ارزشمندی از شیوه و روش ساخت سد و ساختارهای معماری آن به دست آمده که در روزهای آتی ارائه خواهد شد.
کرمی یادآور شد: فصل‌های آینده این پروژه از بخش‌های باقی مانده سد کاوش خواهد شد و دانش و اطلاعات کامل‌تری از ساختارهای معماری و کالبد سد به دست خواهیم آورد تا بر پایه این داده‌ها، برنامه‌های مربوط به حفاظت و مرمت، ساماندهی و معرفی را اجرا کنیم.