مردی که «تخت جمشید» را با هزینه شخصی خود به ثبت جهانی رساند
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور در مورد اقدامات صورت گرفته از سوی مرحوم «شهریار عدل» در جهت حفظ میراث فرهنگی کشور گفت: ایشان عامل ثبت جهانی آثار تاریخی ایران همچون میدان نقش جهان و تخت جمشید برای نخستین بار در کشور بود.
سید محمد بهشتی در ارتباط با شهریار عدل، پژوهشگر میراث فرهنگی و تاریخ هنر که روز گذشته به دیار باقی پیوست، گفت: فقدان مرحوم عدل بسیار تلخ است. او شخصیت علمی و دوست بسیار خوبی برای همه فعالان میراث فرهنگی بود. ایشان سالهای طولانی در حوزههای تاریخ و باستانشناسی فعالیت داشتند و عمده تمرکزشان نیز بر روی دوران اسلامی بود که بر همین اساس کارهای بسیار مهمی در این حوزه در ری، بسطام و زوزن انجام دادند و همچنین فعالیتهای گستردهای را نیز در بلخ افغانستان داشتند.
وی ادامه داد: مرحوم عدل عضو مرکز ملی تحقیقات علمی (CNRS)؛ مهمترین مرکز علمی فرانسه بودند، اما تمرکزشان بیشتر بر روی ایران بود. وی تلاشهای بسیاری در سالهای اولیه تصویب کنوانسیون میراث جهانی در جهت ثبت آثار ایرانی داشتند و اولین آثار ثبت شده ایرانی در سال 58، همچون میدان نقش جهان، چغازنبیل و تخت جمشید توسط ایشان و با هزینه شخصیشان انجام شد.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور افزود: همچنین پس از آنکه بعد از سالها وقفه در ثبت آثار تاریخی، در اواخر دهه 70 دوباره ثبت آثار به جریان افتاد؛ بازهم بیشترین نقش را مرحوم عدل در این زمینه ایفا کردند.
بهشتی با اشاره به اینکه فعالیتهای شهریار عدل بسیار پردامنه بود، اظهار کرد: برای نمونه پس از وقوع زلزله بم ایشان بر روی بم متمرکز شده و فعالیتهای گستردهای را همچون بررسی باستانشناسی و تلاش برای ثبت جهانی منظر فرهنگی بم انجام دادند و حتی در روزهای آخر فعالیتش نیز تلاش های خود را برای بم متوقف نکردند، به گونهای که هر زمان که ایران میآمد، حتما باید به بم سفر و مطالعاتش را تکمیل میکرد.
رئیس اسبق سازمان میراث فرهنگی کشور ادامه داد: وی همچنین با فعالیتهایی که در کاخ گلستان رخ میداد، ارتباط نزدیکی داشت و تلاش زیادی برای شناسایی و مرمت فیلمهایی قدیمی کرد که در کاخ گلستان ساخته شده بود. به طوری که اکنون این فیلمها توسط فیلمخانه ملی در فرانسه در حال مرمت هستنند که بخشی از آنها مرمت شده و تحویل ایران شدهاند و بخشی هم هنوز در فرانسه در حال مرمت هستند که همه این اقدامات به همت مرحوم عدل انجام گرفت.
بهشتی با بیان اینکه مرحوم عدل اقدامات ارزندهای نیز در زمینه تاریخ عکاسی در کاخ گلستان داشتهاند، گفت: تقریبا هر فعالیتی که در حوزههای مختلف به ویژه باستانشناسی صورت میگرفت و مرحوم عدل تلاش میکرد، نقشی در آن ایفا کند، تا اتفاق بهتر و غنیتری بیفتد، برای نمونه اخیرا همایشی در ارتباط با باستانشناسی در حوزه خلیج فارس در پیش رو داریم که مرحوم عدل بسیار تلاش کرد تا این همایش غنیتر و با حضور شخصیتهای علمی برجستهتری برگزار شود.
وی در پایان تصریح کرد: شهریار عدل همیشه یار فعالان میراث فرهنگی بود و اگر بخواهیم؛ عنوان خادم میراث فرهنگی ایران را برای برخی افراد در نظر بگیریم، قطعا یکی از آنها شهریار عدل است.
شهریار عدل، ، در سال ۱۳۲۲ در تهران به دنیا آمد. او در سال ۱۳۳۸ برای ادامه تحصیل به پاریس رفت[۳] و تحصیلات دانشگاهی خود را در مدرسه عالی علوم تاریخی در سوربن و همچنین در رشته تاریخ عمومی هنر، باستانشناسی مشرقزمین و تاریخ هنرهای دوره اسلامی در مدرسه موزه لوور به پایان رساند. عنوان پایاننامهاش در دانشگاه سوربن فتوحات همایون بود که به تاریخ جنگهای شاه عباس در خراسان و فنح هرات میپرداخت.
عدل در سال ۱۹۷۶ به عضویت مرکز ملی پژوهشهای علمی فرانسه (با نماد اختصاری CNRS) بزرگترین سازمان علمی-پژوهشی فرانسه درآمد. وی همچنین ریاست کمیته بینالمللی تدوین تاریخ آسیای میانه در یونسکو را به عهده داشت. وی نقش عمدهای در ثبت جهانی تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان اصفهان در فهرست میراث فرهنگی جهان یونسکو داشت. عدل بخشی از فیلمهای بجا مانده از دوران قاجار را از خطر نابودی نجات داد و آنها را برای مرمت و بازیافت به فرانسه برد. در تاریخ ۱۳ مهر ۱۳۸۸ دبیرکل یونسکو مدال فرهنگ جهانی یونسکو موسوم به پنج قاره را به شهریار عدل اهدا کرد. عدل همچنین از اعضای هیئت تحریریه مجله استودیا ایرانیکا بود که از ابتدای دهه ۷۰ میلادی در فرانسه منتشر میشود و دیگر اعضای تحریریه آن افرادی چون ژیلبر لازار، پل برنار، ژان کالمار، یان ریشار و فیلیپ ژینیو بودند.
شهریار عدل در ۳۱ خرداد ۱۳۹۴ به دلیل ایست قلبی در شهر پاریس درگذشت.
منبع : روابط عمومی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید
تاریخ: 94/4/1